PARK NA GÓRZE ZAMKOWEJ

Park na Wzgórzu Zamkowym istnieje w Wykazie parków w Ewidencji dóbr kultury Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków woj. kujawsko – pomorskiego dla miasta Grudziądza. Uznany jest jako park miejski, użytkownikiem jest Miasto Grudziądz, pow. ok. 3 ha. Należy on do mienia komunalnego gminy Miasta Grudziądza i zajmuje działki położone przy ul. Podgórnej, Zamkowej i nad Wisłą.

Park „Góra Zamkowa”, jako miejski ogród publiczny został założony w 1839 r. po rozbiórce zabudowań zamku krzyżackiego. Władze miasta w ten sposób wykazały się żywą reakcją na potrzeby społeczne i tendencje istniejące w Europie na przełomie Xviii XIX w. do tworzenia w miastach przestrzeni zielonej w jak najszerszym zakresie. Park stał się ważnym elementem składowym całości systemu zieleni miejskiej Grudziądza.

Układ przestrzenny parku związany był przede wszystkim z ruinami zamku. Wieża zamkowa „Klimek”, fragmentów murów obronnych i ruiny kaplicy zamkowej ciekawie wpisywały się w teren powstającego parku. Był to obszar ograniczony od wschodu – ul. Zamkową, o od zachodu – górną krawędzią skarpy pradoliny Wisły. Od północy granica parku przebiegała u podnóża zadrzewionej skarpy wzgórza zamkowego, a od południa jego zasięg wyznaczały zabudowania przy ul.. Spichrzowej.

W parku można było wyróżnić trzy wnętrza:

• północne - teren dawnego zamku wysokiego – to otoczenie wieży zamkowej i ruin zamku krzyżackiego z rozłożonymi po obwodzie punktami widokowymi oraz miejscem zabaw dla dzieci;
• w obniżeniu – to teren obejmujący dawne dole międzymurze, fosę i część przedzamcza;
• południowe – z obszerną platformą widokową z klombem w centralnym miejscu, otoczone od strony skarpy drewnianą balustradą.

Nieznany jest spis roślin, jaki zastosowano do założenia parku, jednak wiadomo, że oprócz gatunków rodzimych posadzono też obce, które dosyć szybko wyginęły w niekorzystnych dla nich warunkach. Ścieżki wydzielały części gładkiego trawnika z nielicznymi klombami. Drzewa w układzie rzędowym posadzono po lewej stronie ulicy Zamkowej. Po prawej stronie ulicy Zamkowej wzdłuż istniejącego jeszcze wtedy płotu winnicy założono klomb parawanowy. Urządzono również miejsca wypoczynkowe. W części południowej stały białe, drewniane ławki otoczone niskimi żywopłotami, w północnej tuż przy ruinach zamku latem rozstawiano stoły i krzesła. Niedaleko ruin urządzono plac zabaw dla dzieci.

W 1875 r. Zarząd Miasta nabył Górę Zamkowa na własność. W 1889 władze miasta podjęły prace nad okryciem zamkowej studni, która została zasypana podczas prac rozbiórkowych na początku IX w. Po odkopaniu studni do lustra wody, tj. na głębokość 50 m., podjęto prace renowacyjne. Ocembrowanie wykonano z szlifowanego czerwonego kamienia, studnie zamknięto żelaznymi sztabami, a dla bezpieczeństwa oglądających położono na niej siatkę.

W układ kompozycyjny parku włączono zbocze, schodzące do nabrzeża wiślanego oraz tereny skarpy od ul. Zamkowej do ul. Podgórnej. Stąd granice parku w stosunku do założenia pierwotnego uległy przesunięciu: w stronę Starego Miasta od wschodu a w kierunku nadbrzeża wiślanego od zachodu. Ulica Zamkowa stałą się osią założenia i podzieliła go na dwie części o zróżnicowanej kompozycji:

• część A – park po zachodniej stronie ul. Zamkowej tworzył układ krajobrazowy. Część tego parku wzbogacono o nowe elementy architektury ogrodowej, szczególnie związanej z ukształtowaniem terenu. Od strony Wisły wybudowano mury podtrzymujące skarpę. Alejkę prowadzącą na wzgórze od strony północnej ogrodzono niewysokim, drewnianym płotem. również ogrodzono skarpę przy wejściu na ulice Zamkową od ulicy Spichrzowej. W wielu miejscach, na terenie dawnego zamku wysokiego, wybudowano niskie murki oporowe, zabezpieczające skarpy oraz parostopniowe schody kamienne. Trawniki otoczono niskimi żelaznymi ogrodzeniami, a aleję obwodnicową ogrodzono od strony zachodniej drewniana balustradą. W miejscach widokowych postawiono ławki na żelaznych podstawach, a przy nich kamienne stoły.
• część B – około 1890 r. wykonano mur od ul. Podgórnej oraz mur z niszą przy ul. Zamkowej. Skarpa podzielona została na trzy tarasy. Łączyły je schody ceglane: południowe prowadzące do wybudowanej restauracji „Weinberg”, północne prowadzące do ul. Zamkowej oraz środkowe rozchodzące, łączące taras dolny z tarasem środkowym. Wzdłuż tarasów wykonano żwirowe ścieżki, ich linię podkreślały niskie rośliny żywopłotowe, a za nimi pojedyncze rzędy drzew liściastych.

W 2006 roku przeprowadzono nowe prace terenowe inwentaryzacji drzew i krzewów. Teren Góry Zamkowej pokryty jest zwartą roślinnością. Stoki zachodnie porastają drzewa liściaste: klony pospolite, topole szare, robinie akacjowe, wierzby białe, wierzby kruche. W skład podszytu wchodzą krzewy liściaste: lilak pospolity, bez czarny, róża pomarszczona, śnieguliczka biała, dereń jadalny. Drzewa i krzewy na stokach rosną swobodnie, bez żadnej kontroli, stanowiąc zwartą i szczelną roślinność.