Dzielnica, która pamięta jezioro, menonitów i zapach chmielu

Jezioro Tuszewskie, płytkie, ale rozległe, utrzymywało miasto przez wieki. Już od XIV wieku doprowadzano z niego wodę pitną dla mieszkańców Grudziądza. Graniczyło od północy z jeziorem Tarpno, od wschodu z Księżymi Górami. Z czasem jezioro wyschło – osuszone przez nieustanny pobór wody. Gdy spojrzy się dziś na mapę, trudno wyobrazić sobie, że w miejscu asfaltowych ulic i zielonych podwórek rozciągał się niegdyś rozległy akwen. W XIV wieku Krzyżacy założyli tu owczy folwark. Nie zagrzał długo miejsca – rozwojowi nie sprzyjały wojny, zarazy, głód. Dopiero w 1590 roku Tuszewo zagrało nowym rytmem. Holenderscy menonici, osadzeni przez starostę, zmeliorowali okoliczne tereny. Ich cierpliwość i praca zmieniły krajobraz: osuszyli bagna, ujarzmili wodę, przekształcili go w osadę.

Jednak prawdziwy rozwój Tuszewa przyszedł wraz z koleją. Linia biegnąca przez wieś i powstanie dworca kolejowego otworzyły ją na świat. A później nadszedł wiek przemysłu: powstały Zakłady Graficzne Wiktora Kulerskiego, cegielnie Merleina i Falcka, Zakład Przemysłu Gumowego „PePeGe”.

W międzywojniu zaczęto budować domki jednorodzinne. Powstawały dla ludzi, którzy chcieli zapuścić tu korzenie – dość blisko pracy, nieopodal miasta, a jednocześnie obok zielonych i spokojnych terenów. Część wsi przyłączono do Grudziądza w 1934 roku, reszta dołączyła w 1954. Tak Tuszewo powoli zmieniało się w osiedle.

Z drugiej strony – Kuntersztyn. Jego historia sięga początków XVII wieku. Rozciągał się na północny wschód od murów miejskich, najpierw na prawym brzegu kanału Trynka, później także na lewym, aż po granice Tuszewa. W XVIII wieku dzielił się na Mały i Wielki Kuntersztyn. Tu z kolei to wojskowy duch odcisnął się w architekturze. Przy dzisiejszej ul. Karabinierów wybudowano koszary im. króla Władysława Łokietka – siedzibę Centrum Wyszkolenia Żandarmerii. W okresie międzywojennym Kuntersztyn stał się domem dla pracowników PePeGe – zakładów, które zmieniały oblicze przemysłowego Grudziądza. Swoje domy lokowali tu zarówno robotnicy jak i dyrektorzy.

W XIX wieku granice obu miejscowości zaczęły się zacierać. W 1935 roku na terenie Kuntersztyna utworzono ogród dendrologiczny, który przed wojną znany był jako Park Botaniczny im. Króla Jana III Sobieskiego.

Ale może najbardziej niezwykłą historią tego miejsca jest opowieść o browarze. Wykupiony w 1850 roku przez rodzinę francuskich hugenotów, browar w Kuntersztynie rozpoczął dużą produkcję w 1867 roku. Marka „Kuntersztyn” stała się znana, choć zakład przechodził z rąk do rąk. Przez lata działał jako spółka, aż w 2008 roku zakończył działalność. W 2017 roku ducha grudziądzkiego browaru wskrzesiła restauracja RAD.

Dziś teren dawnego Kuntersztyna i Tuszewa to jedno osiedle, którego granice biegną wzdłuż Kanału Trynka od Alei 23 Stycznia do Trasy Średnicowej, dalej Drogą Graniczną, Drogą Łowicką i wzdłuż linii kolejowej.

Ale granice, choć istotne, nie definiują tego miejsca. Robią to wspomnienia – o wodzie, która kiedyś tu była, o fabrykach, które dudniły w takt pracy, o ludziach, którzy na tym gruncie budowali domy i swoją przyszłość. To osiedle przeszło przez wojny, industrializację i zmiany granic. Ziemia tutaj nie zapomina – i choć nie ma już jeziora, ani wielu zakładów, pamięć o nich wciąż trwa.

Więcej informacji o dzielnicowym podziale Grudziądza można znaleźć tutaj. 

 

Urząd Miejski w Grudziądzu